Urzędnicza opcja
Przedstawiciel Biura Geodezji i Katastru m.st. Warszawy uważa, że dzieje Ochoty są oderwane od miejsc i ludzi z nimi związanymi. Do Burmistrza Piotra Krasnodębskiego wpłynęło od niego pismo w sprawie adresu ul. Grójecka 93, przypisanemu budynkom, w których znajdują się XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja oraz mieszkania komunalne. Z treści zawiadomienia wynika, że powyższy adres zostanie zmieniony na ul. Metrykantów 1, 3, 5. W związku z zaistniałą sytuacją należy zwrócić uwagę na istotne kwestie historyczne i praktyczne, które przemawiają za pozostawieniem obecnego adresu.
Sto lat temu
W tym budynku miały miejsce ważne oraz tragiczne wydarzenia podczas Powstania Warszawskiego. W auli palono zwłoki cywilów z Instytutu Radowego (mieszczącego się przy ul. Wawelskiej) i obozu przejściowego na Zieleniaku. Oddziały pułku RONA dokonały eksterminacji wielu mieszkańców Ochoty. Te dramatyczne dzieje są szczegółowo opisane w publikacjach naukowych i kojarzone z adresem Grójecka 93.
W 1948 roku XXI Liceum Ogólnokształcące im. Hugona Kołłątaja zostało przeniesione do tego gmachu. Po II wojnie światowej uczniowie odgruzowywali teren. Szkoła odzyskała swoją przedwojenną rangę i blask. Ze względu na walory architektoniczne gmach został wpisany w 1988 r. do Rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pod numerem 1351.
Bogate i dramatyczne dzieje
W tym budynku miały miejsce ważne oraz tragiczne wydarzenia podczas Powstania Warszawskiego. W auli palono zwłoki cywilów z Instytutu Radowego (mieszczącego się przy ul. Wawelskiej) i obozu przejściowego na Zieleniaku. Oddziały pułku RONA dokonały eksterminacji wielu mieszkańców Ochoty. Te dramatyczne dzieje są szczegółowo opisane w publikacjach naukowych i kojarzone z adresem Grójecka 93.
Nadal jest żywa pamięć o bestialskich mordach i gwałtach dokonanych na dziewczynkach oraz kobietach w tym właśnie miejscu. Na początku października mieliśmy możliwość obejrzenia monodramu pt. Ocalone w reżyserii Mai Kleczewskiej. Spektakl dotyczył wydarzeń sprzed osiemdziesięciu lat, które rozegrały się na terenie obecnego XXI LO im. Hugona Kołłątaja. Przedstawienie wystawione w auli szkoły przy Grójeckiej 93 zostało zrealizowane w ramach programu Festiwalu Bohaterek przez Dom Spotkań z Historią.
Dopełnieniem jest wystawa Zieleniak 44 zaprezentowana na terenie liceum. Autorka Anna Maria Banasiak wykonała kolaże złożone z fotografii i dokumentów dotyczących tragicznych wydarzeń na Ochocie w czasie Powstania Warszawskiego. Szczególnie ważną lokalizacją jest adres Grójecka 93. To miejsce stanowi integralną część pamięci zbiorowej. Wiele podejmowanych przedsięwzięć sprzyja utrwaleniu oraz pogłębieniu świadomości następnych pokoleń na temat powyżej opisanych faktów.
Nie tylko budynek
W bezpośrednim sąsiedztwie szkoły znajdował się Piąty Ogród Jordanowski, którego otwarcie w 1936 roku uświetnili: małżonka ówczesnego prezydenta Maria Mościcka, prezydent Warszawy Stefan Starzyński, żona marszałka Józefa Piłsudskiego, Aleksandra, która była inicjatorką powstania ogrodu. Odsłonięto też kamień z inskrypcją słów Józefa Piłsudskiego. .
W czasach PRL-u głaz został ukryty pod ziemią. Ponownie ustawiono go przed gmachem liceum w 2012 roku. W uroczystości uczestniczyli m.in. ówczesna prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz oraz wnuk marszałka – Krzysztof Jarczewski.
Budynek i jego otoczenie tworzą integralną część historycznego dziedzictwa związanego z ul. Grójecką 93. Ich funkcjonowanie w oderwaniu od tego adresu jest poważnym naruszeniem spójności przekazu o dziejach tej części miasta. Zmiana adresu może prowadzić do trudności w identyfikacji miejsca, które ma tak istotne znaczenie historyczne, oraz spowoduje chaos w dokumentach historycznych i archiwalnych. Wielokrotnie w publikacjach, także literackich, pojawiają się wzmianki o XXI LO przy ul. Grójeckiej 93, co dodatkowo podkreśla rozpoznawalność i znaczenie tej lokalizacji.
Nie ulica, lecz parking
Z kolei ul. Metrykantów, która ma zastąpić ten adres, to droga dojazdowa bez zabudowań, pełniąca funkcję parkingu, zamknięta z obu stron bramami. Żaden budynek nigdy nie był przypisany do tej drogi wewnętrznej, która nie jest znana szerszej społeczności, co może prowadzić do dezorientacji zarówno wśród mieszkańców, jak i osób spoza Warszawy.
Obecnie budowa bloku TBS, przy skrzyżowaniu ulic Grójeckiej i Banacha, spowodowała, że gmach XXI LO jest mniej widoczny z głównej ulicy. Dodatkowo zmiana adresu pozbawi tę placówkę oświatową łatwej identyfikacji i rozpoznawalności.
Zawsze Grójecka 93
Pomysł przypisania nowemu budynkowi TBS adresu tak ściśle związanego z historią Ochoty, przyczyni się do chaosu i błędnego przekonania, że nie ma już miejsc, które tworzą tożsamość dzielnicy oraz Warszawy. Zachowanie obecnej lokalizacji pozwoli na uniknięcie problemów związanych z dokumentacją i umiejscowieniem ważnych wydarzeń w dziejach stolicy. Utrzymanie dotychczasowego adresu jest nieodzowne ze względów administracyjnych, historycznych i emocjonalnych.
Tekst napisały w imieniu wszystkich, którym bliskie są dzieje miejsca związanego z Grójecką 93
Beata Lewicka Agata Mackiewicz
